Prawo obywatela do informacji publicznej zapewnia art. 61 Konstytucji RP. 

Ustawa o dostępie do informacji publicznej wskazuje sposób realizowania tego prawa przez podmioty zobowiązane oraz formę, zakres i definicję udostępniania. Określa też jakie uprawnienia ma obywatel w zakresie dostępu do informacji publicznej. Informacje publiczne udostępniane są m.in. w Biuletynie Informacji Publicznej oraz na podstawie złożonego wniosku (w formie ustnej lub pisemnej) do właściwego podmiotu. 
Prawo dostępu do informacji publicznej powinno pozwalać na szybkie uzyskanie wiedzy potrzebnej obywatelom w zakresie działań jednostek samorządu terytorialnego. 
 
Samorządy mają obowiązek udostępniania informacji niezwłocznie, a w przypadku odmowy udostępnienia lub braku reakcji na wniosek, przepisy umożliwiają wniesienie skargi do sądu administracyjnego.
 

W 2022 r. NIK przeprowadziła kontrolę udostępniania informacji publicznej przez jednostki admnistracji rządowej w:

  • czterech urzędach marszałkowskich,
  • czterech starostwach i
  • ośmiu urzędach gmin.

Wykryte przez NIK nieprawidłowości dotyczyły przyjętych w samorządach regulacji ograniczających dostęp do informacji publicznej, jej nieterminowego udostępniania na wniosek, a także nieudostępniania lub niewłaściwego udostępniania informacji publicznej w BIP.

Z treści m.in. skarg wpływających do NIK wynika, że przy realizacji prawa do informacji publicznej przez jst najczęściej napotykanymi problemami są:
  • brak odpowiedzi na wnioski o udostępnienie informacji publicznej, udzielanie odpowiedzi niepełnej, odpowiedzi wymijającej lub nie na temat, czy też nieudostępnianie wszystkich wnioskowanych dokumentów;
  • formułowanie odpowiedzi w sposób niezrozumiały dla odbiorcy;
  • nakładanie na wnioskodawców obowiązku wykazania szczególnie istotnego interesu publicznego w pozyskaniu żądanego zakresu informacji, czy też doprecyzowania wniosku, bez wyjaśnienia czego organ oczekuje;
  • uznaniowość w zakresie kwalifikowania informacji publicznej, jako przetworzonej czy wewnętrznej (niepodlegającej udostępnianiu);
  • niepublikowanie w BIP wszystkich wymaganych dokumentów lub znaczące opóźnienia w ich publikacji oraz zamieszczanie lakonicznych i niekompletnych informacji, a także brak przejrzystości tego publikatora.
NIK kontrolą objęła 15 rodzajów informacji, ale jedynie w przypadku sześciu rodzajów nie stwierdzono żadnych nieprawidłowości w udostępnianiu ich w BIP. Wykryte zaś nieprawidłowości dotyczyły:
  • dwanaście samorządów, wbrew ustawie o dostępie do informacji publicznej, nie udostępniało dokumentacji przebiegu i efektów kontroli oraz wystąpień, stanowisk, wniosków i opinii podmiotów je przeprowadzających. Jst podawały np. tylko tytuły i daty kontroli nie załączając jednak dokumentacji, do czego obligowała je ustawa;
  • w BIP sześciu jst nie było kompletnych lub/i aktualnych informacji na temat prowadzonych rejestrów, ewidencji i archiwów, oraz sposobu udostępniania informacji w nich zawartych;
  • pięć jst nie udostępniło niezwłocznie w BIP imiennych wykazów głosowań radnych, co było niezgodne z przepisami odpowiednich ustaw;
  • jedenaście jst, wbrew przepisom odpowiednich ustaw, nie udostępniło w BIP aż 78 nagrań sesji rad gminy, powiatu i sejmiku województwa;
  • trzy samorządy nie udostępniły aktualnych informacji o swoim majątku;
  • trzy jst nie udostępniły dziewięciu oświadczeń o stanie majątkowym osób zobowiązanych do ich złożenia (spośród 846 objętych kontrolą oświadczeń).

Więcej o realizacji zadań w zakresie udostępniania informacji publicznej przez jst przeczytać można w dostępnej na stronie NIK Informacji o wynikach kontroli Realizacja przez Jednostki Samorządu Terytorialnego zadań dotyczących udostępniania informacji publicznej

Na naszej stronie Asystent, w zakładce eŚcieżki, można zamówić (z możliwością 14- dniowego, bezpłatnego dostępu):

  • eŚcieżkę Dostęp do informacji w trybie bezwnioskowym oraz/lub
  • eŚcieżkę Dostęp do informacji publicznej w trybie wnioskowym
autorstwa p. Agnieszki Piskorzy- Ryń, które m.in.: 
  • pomogą prawidłowo udzielić informacji publicznej w trybie wnioskowym i bezwnioskowym,
  • poszczególne kroki prowadzą użytkownika od momentu wpłynięcia wniosku do jego zatwierdzenia,
  • zawierają procedurę wspomagającą proces podjęcia decyzji o udostępnieniu informacji w BIP i ewentualnej anonimizacji dokumentów [przyp. aut.].
 
 

Źródło: NIK